Oʻzbekistondagi ekologik muammolarni hal etish uchun tabiiy resurslar vazirligi ekologiya, atrof-muhit va iqlim o‘zgarishi vazirligiga aylantirilmoqda. 31 may kuni prezident Shavkat Mirziyoyev bu haqda farmon imzoladi.

Vazir Aziz Abduhakimov "Газете.uz" ekologiya sohasidagi jiddiy muammolarga mintaqalar, ekologiya va ichki ishlar organlari rahbarlarining eʼtiborsizligi sabab bo‘lganini aytdi. Ko‘plab qoidabuzarliklar, shu jumladan tabiatni muhofaza qilish organlarining vakolatlari etarli emasligi sababli sodir bo‘ladi.

"Daraxtlar va yashil maydonlarni betonlash, daraxtlarga reklama joylashtirish, daraxtlarni lampochka bilan bezash-nima uchun bu sodir bo‘ladi? Biz vaziyatni tahlil qildik va monitoring yo‘qligini, inspektorlar etarli emasligini angladik. Natijada, ular qoidabuzarlikning sheriklariga aylanishadi yoki ularni yoqtirishadi", dedi vazir.

Uning taʼkidlashicha, so‘nggi yillarda Oʻzbekistonning iqtisodiy faoliyat erkinligi, odamlar farovonligi yoki turizm bo‘yicha reytingi ko‘tarilmoqda, biroq 2022 yilgi farovonlik indeksi natijalariga ko‘ra, mamlakatdagi ekologik vaziyat dunyodagi eng yomon vaziyatlardan biri hisoblanadi.

Prezidentning farmoniga ko‘ra, Oʻzbekiston mintaqalarida, ayniqsa shaharlarda havoning ifloslanishi holati tobora yomonlashmoqda, atmosferaga chiqadigan chiqindilar yukini kamaytirish bo‘yicha tizimli ishlar tashkil etilmagan.

44 mingga yaqin, shu jumladan 9500 ga yaqin qimmatbaho daraxt turlarini noqonuniy kesish natijasida daraxtlar va butalarni kesishga eʼlon qilingan moratoriy davrida tabiatga 36 milliard so‘m zarar yetkazildi.

"Mamlakatda ekologiya holatining oqibatlariga misollardan biri bu allergiya", — deydi Aziz Abduhakimov. - Bu katta muammo. Biz ekologiya odamning xatosini kechirmasligini va hamma narsa qaytib kelishini ko‘ramiz. Vaziyat juda og‘ir, ammo hozirda mamlakatdagi ekologik muammolarni hal qilish uchun yaxshi poydevor qo‘yilmoqda."

Farmonda, shuningdek, hayvonlarga nisbatan zo‘ravonlik holatlari, jumladan, uy hayvonlari va uysizlar soni ortib borayotgani, ularni aniqlash, chiplash, emlash va sterilizatsiya qilishning zamonaviy tizimi yo‘qligi qayd etilgan.

"Muhofaza etiladigan tabiiy hududlarda nazoratsiz va tizimsiz yaylov holatlarining ko‘payishi, ilmiy asoslanishsiz er osti suvlaridan foydalanish ekotizimlarning buzilishiga, katta er maydonlarining degradatsiyasi va cho‘llanishining kuchayishiga olib keladi, natijada iqlim o‘zgarishi taʼsiri kuchayadi, odamlar hayoti va sog‘lig‘iga tahdid mavjud", deyiladi hujjatda.

Rasmiy maʼlumotlarga ko‘ra, 2022 yilda ekologik huquqbuzarliklarning atigi 27 ta holati bo‘yicha jinoiy ishlar qo‘zg‘atilgan, ular bo‘yicha faqat engil moliyaviy jarimalar shaklida jazo choralari qo‘llanilgan.

Chiqindi poligonlarining holati ekologik va sanitariya talablariga javob bermaslikda davom etmoqda, chiqindilarni qayta ishlash va utilizatsiya qilish texnologiyalarini joriy etishning kechikishi kelajakda ularni ekologik falokat darajasida muammoga aylantirish xavfini tug‘diradi, deyiladi qabul qilingan hujjatda.

Prezident farmoni bilan qayta tashkil etilgan vazirlik Bosh prokuratura va ichki ishlar vazirligi bilan birgalikda 1 iyulga qadar hukumatga ekologik qoidabuzarliklar va hayvonlarga nisbatan shafqatsizlik uchun jazoni kuchaytirish to‘g‘risidagi hujjatlar loyihalarini kiritishi kerak. Ular quyidagilarni taʼminlashi kerak:

atrof-muhit, o‘simlik va hayvonot dunyosiga zarar etkazish bilan bog‘liq jinoyatlarning jinoiy javobgarligi sifatida malakasi;

qizil kitobga kiritilgan hayvonlarni noqonuniy ov qilish uchun jarimalarning ko‘payishi — 10 baravar; o‘sishni to‘xtatishdan oldin o‘simliklarni yo‘q qilish yoki ularga zarar etkazish — 5 baravar;

hayvonlarni suiisteʼmol qilish uchun jarimalarning 10 baravar ko‘payishi. Ushbu qonunbuzarliklarni sodir etgan shaxslar hayvonlarni saqlash huquqidan mahrum qilinadi;

turli chiqindilarni boshqarish bo‘yicha tabiatni muhofaza qilish talablarini buzganlik uchun maʼmuriy jarimalarni qo‘llash, ularning hajmini 10 baravar oshirish. Shu bilan birga, ushbu qoidabuzarliklar uchun yuridik shaxslarga nisbatan bazaviy hisoblash miqdorining 100-300 miqdorida moliyaviy sanktsiyalar qo‘llaniladi.

Vazirlik tarkibida davlat ekologik nazorati inspeksiyasi tashkil etiladi. Unga muhofaza etiladigan tabiiy hududlarni muhofaza qilish xodimlari va o‘rmon va o‘rmon ovchilik xo‘jaliklari davlat inspektorlarining shtat birliklari beriladi. Inspeksiya boshlig ʼi maqomi bo‘ yicha vazir o ʼ rinbosariga tenglashtiriladi.

Respublika ijro etuvchi hokimiyat organlari, huquqni muhofaza qiluvchi va nazorat qiluvchi organlarga Inspeksiyaga o‘ziga yuklangan vazifa va funksiyalarni bajarishda har tomonlama ko‘maklashish vazifasi yuklatilgan. Shuningdek, Inspeksiyaga tadbirkorlik subyektlariga tegishli hududlarda mansabdor shaxslar va davlat organlari (shu jumladan, biznes Ombudsman) bilan kelishmasdan ekologik monitoring doirasida tadbirlar o‘tkazishga ruxsat beriladi.

Ilgari korxonalarni tekshirish tadbirkorlik faoliyatini tekshirishga teng edi. U mansabdor shaxslar va davlat idoralari bilan kelishilgan bo‘lishi kerak edi. Bunday chora 2018 yilda biznesga ko‘proq erkinlik berish uchun joriy etilgan. Biroq, natijada, ekologiya tizimi xodimlari ko‘pincha tabiatni muhofaza qilish va ekologiya sohasidagi qonunchilikka muvofiqligini tekshirish uchun korxonalar hududiga kira olmadilar. Bu korxonalarga qonunchilikni jazosiz buzish imkoniyatini berdi.

Bundan tashqari, 1 iyuldan boshlab "jamoat ekologik nazoratchisi"tizimi joriy etiladi. Ular g‘amxo‘r fuqarolar bo‘lishlari mumkin, dedi Aziz Abduhakimov. Nazoratchilar forma va guvohnomalarni olishadi. Agar ekologik huquqbuzarliklar aniqlansa, ular ularni rasmiylashtirishi va maxsus platformaga kiritishi mumkin. Nazoratchilar, shuningdek, o‘z faoliyati uchun bepul taʼlim va malaka oshirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.

Jamoat nazoratchilariga, ular BRVNING 50% miqdorida pensiya jamg‘armasiga ijtimoiy soliq to‘lashganda, o‘z-o‘zini ish bilan band bo‘lganlar uchun belgilangan pensiyani hisoblash uchun zarur bo‘lgan ish stajini hisoblash tartibi qo‘llaniladi.

Prezident farmoni bilan ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va o‘rmon xo‘jaligi sohasidagi qonun hujjatlarini ijro etish uchun masʼul bosh prokuror o‘rinbosari lavozimi ham joriy etildi. Bosh prokuratura tarkibida ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va o‘rmon xo‘jaligi sohasidagi qonun hujjatlari ijrosini nazorat qilish boshqarmasi tashkil etiladi. Yangi idorada ekologiya vazirligi tizimining shtatini optimallashtirish orqali ajratiladigan 77 ta shtat birligi ishtirok etadi.